Białe rękawiczki, bo cennej, liczącej kilkaset lat kolekcji zbiorów zabytkowych, dłonią dotykać nie można i już po chwili książka trafia na specjalistyczny skaner – Politechnika Gdańska przystępuje do projektu tworzenia światowej biblioteki cyfrowej.
Jej zasoby wzbogacą się o skany najcenniejszych zbiorów, w tym m.in. starodruków, rękopisów, inkunabułów i unikatowych roczników czasopism o tematyce technicznej. Pierwszego skanu dokona prof. Janusz Rachoń, rektor Politechniki Gdańskiej, już w piątek o godz. 12.00. Będzie to karta tytułowa – w formie ryciny – dzieła autorstwa Andrea Palladio (1508-1580) „L’architektura di Andrea Palladio”, wydanego w Wenecji w roku 1642. Autor był wybitnym architektem, autorem projektów znanych kościołów i pałaców we Florencji oraz w Wenecji.
Politechnika Gdańska została włączona do projektu Universal Digital Library – koordynowanego przez Carnegie Mellon University (CMU) – którego celem jest stworzenie światowej biblioteki cyfrowej. W ramach realizacji tego projektu uczelnia otrzymała w darze od Carnegie Mellon University specjalistyczny skaner firmy Konica-Minolta wraz z oprogramowaniem, a także trzy stanowiska komputerowe. Udział w uroczystym uruchomieniu skanera zapowiedział reprezentujący fundatora prof. Kiran Kumar z Indii.
– Nasza uczelnia jest jedną z pięciu w Polsce, obok Politechniki Śląskiej w Gliwicach, Politechniki Wrocławskiej, Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie oraz Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie, którym zaproponowano przystąpienie do projektu – mówi Bożena Hakuć, dyrektor Biblioteki Głównej PG. – Politechnika Gdańska wzbogaci zasoby światowej biblioteki cyfrowej o skany najcenniejszych zbiorów, w tym starodruków, rękopisów i inkunabułów. Również unikatowe roczniki czasopism o tematyce technicznej będą stanowiły wyjątkowy w skali światowej wkład w zasoby Universal Digital Library.
Do zasobów Universal Digital Library w pierwszej kolejności wprowadzone zostaną najcenniejsze zbiory starych druków i rękopisów, a w dalszej kolejności druki wydane w latach 1801-1945, w tym również bezcenne, pod względem merytorycznym, zbiory czasopism technicznych. Oprócz tego, skanowane będą także wszelkie inne dokumenty, w tym brakujące fragmenty książek z przeznaczeniem do uzupełnienia, rzadkie materiały współczesne, które później udostępniane będą szerszemu gronu czytelników. Przewidujemy również utworzenie regionalnego ośrodka digitalizacji, świadczącego usługi bibliotekom i instytucjom naukowym, a także muzeom i archiwom z Trójmiasta i Pomorza – dodaje Bożena Hakuć.
Możliwości i dane techniczne skanera
Otrzymany w darze skaner PS 7000 stanowi podstawowe wyposażenie, powołanej w strukturze Biblioteki Głównej PG – Pracowni Digitalizacji Zbiorów. To wysoce specjalistyczne urządzenie, jedną stronę formatu A4 skanuje cztery sekundy, dzięki czemu emisja światła padającego na papier jest na tyle krótka, że nie szkodzi papierowi. A światło i czas są największymi wrogami starych druków czy rękopisów. Szybkość procesu degradacji papieru jest bowiem wprost proporcjonalna do natężenia światła i czasu wystawienia danej książki na jego działanie.
Blat, na którym umieszcza się książkę, składa się z czterech ruchomych względem siebie części, przy czym dwie środkowe można zagiąć do dołu tak, aby umieścić tam grzbiet książki. Optyczny mechanizm rejestrujący obraz został zainstalowany na ramieniu i znajduje się bezpośrednio nad książką, w odległości około 1 m od rozwartych stron. Sama kamera pozostaje nieruchoma, natomiast obraz, który rejestruje w danej chwili, przesyła do niej ruchome lusterko.
Maksymalny format dokumentu przeznaczonego do skanowania wynosi A2 (po otwarciu 2xA3). Rozdzielczość maksymalna to 600 dpi (do formatu A3) i 400 dpi (format A2). Głębokość barwy wynosi 1 bit (obraz monochromatyczny), lecz można ją sprzętowo rozszerzyć do 8 bitów (256 odcieni szarości). Obraz 1 bitowy wystarcza do zapisania tekstu, również w celu późniejszego przetworzenia. Oprócz podanych parametrów obrazu menu podręczne skanera pozwala na wstępny retusz (m. in. maskowanie palców trzymających książkę oraz maskowanie tzw. czarnych krawędzi – efektu znanego np. z odbitek kserograficznych), wybór formatu oryginału, rozdzielczości i orientacji pliku wynikowego.
Skanowany obiekt, strona po stronie, zostaje wprowadzony do pamięci komputera, a następnie zapisany na dysk. Używa się graficznego formatu nieskompresowanego, dzięki czemu jakość obrazu nie ulega pogorszeniu. Takie pliki są zachowywane na nośnikach optycznych.
Skany poddane zostają obróbce oraz zapisowi z dużą kompresją i umieszczone na stronie Wirtualnej Biblioteki Sieci Semantycznej (www.wbss.pg.gda.pl) oraz przesłane do Universal Digital Library Project.
Skany poddane zostają kolejnej obróbce, tym razem w celu stworzenia e-booka, czyli książki elektronicznej zapisanej na płycie CD, wyposażonej w menu nawigacyjne i opisy dodatkowe (o autorze, o dziele, o wpływie ważnego dzieła na sposób myślenia ludzi etc).
Kontakt: Bożena Hakuć, dyrektor Biblioteki Głównej Politechniki Gdańskiej, tel. 0-58/347 25 75, 0-58/347 27 58
1 grudnia, piątek, godz. 12.00, Biblioteka Główna Politechniki Gdańskiej (Gmach Główny, ul. Gabriela Narutowicza 11/12)
